Yazar – Barani Krishnan
Investing.com – Bu hafta akaryakıtın ortalama fiyatı 5 dolar oldu ve birden fazla Amerikalı fiyatların daha ne kadar artacağını merak ediyor.
Sadece bir dahakine depolarını doldurduklarında ne kadar maliyeti olacağını hesaplamak yerine petrol rafinerileri, toptan satıcılar ve perakendeciler tarafından pompada bu fiyata yol açan fiyat sabitleme düzeneğini ve tüketiciler olarak fiyatların düşmesine nasıl takviye olabileceklerini öğrenmeleri daha yararlı olabilir.
Evet, yakıt fiyatları denince işin içine “sabitleme” giriyor. Lakin bunun fahiş fiyatla tıpkı manaya gelip gelmediği, gerçeklerin yorumlamasına ve pompa fiyatını anlamaya bağlı.
Joe Biden’in fosil yakıtlarla ilgili “düşmanca” yahut “yıkıcı” siyasetleri ve medyada sistemli olarak gördüğümüz “Ukrayna savaşı” ya da “Putin’in fiyat artırımları” dışında güç fiyatları yaz/kış mevsimselliğinden, çevresel ahenk maliyetlerinden, rafineri bakım programlarından, vergi artışlarından, doların gücü/zayıflığı ve vadeli süreçler piyasasından ve nihayet eser talebinin kendisinden etkilenir.
Benzin için maliyet üç basamağa ayrılır: ham petrol, rafineri “çatlağı” (refiner crack) yahut kârı ve perakendeci ve öteki kâr marjları.
Ham petrol ve akaryakıtın fiyatları herkesin malumu: WTI Cuma gününü 120,47 dolar ile bitirirken akaryakıt 5 dolar düzeyinde.
Daha az bilinen ise istasyonlar ortasındaki fiyat farkları ve Amerika’da en yüksek güç fiyatlarına sahip Kaliforniya eyaletinde yakıt için “gizli ek ücretlerin” ardındaki düzenektir. Bunlara bakacağız.
Öncelikle ABD dışında rafineri marjı olarak da bilinen rafineri çatlağına göz atalım. Cuma günü bu 53,34 dolardı. Bu, 120 dolarda (basit matematik için varil başına fiyatları yuvarlayarak hesaplıyoruz) alınan her ham petrol varili için rafinerinin 53 dolar, yani %44 getiri elde etmesi manasına geliyor. Bunun siz tüketicilerle alakasını kurmak için şöyle söyleyeyim; ham petrol fiyatına bu çatlağın eklendiği bir temele dayanıyorsa rafine edilmiş her petrol varili için 173 dolar civarı ödüyorsunuz. Aslında her vakit bundan daha fazlasını ödersiniz.
Sebebi şu: akaryakıtın çıkarılma (crack) süreci, her varilin bir varil akaryakıt ürettiği varsayımına dayanan 1:1 yahut her üç varilin iki varil akaryakıt ve bir varil distilat ürettiği daha kapsamlı 3:2:1 formülünü kullanır. Formül ne olursa olsun ortalama her varil, 20 galon civarı akaryakıt, jet yakıtı için dizel ve kerosen olan 12 galon distilat ve 10 galon da düşük getirili öbür güç eseri üretiyor.
Gelir manasında akaryakıt için bu, 20 galonun Cuma günkü pompa fiyatı olan 5 dolarla çarpılarak galon başına 100 dolar olması demek. Distilat için 12 galon, Cuma gününden itibaren dizelin ortalama fiyatı 5,77 dolar ile çarpılıyor. Bu da yuvarlarsak 69 dolar daha.
İkisini ekleyince 170 dolar elde ediyorsunuz – üstte yazdığım 173 dolarlık ham petrol-çatlak kombinasyonunun biraz altında. Varildeki 10 galonluk çeşitli güç eserlerinin istikrarı, galon başına 3 dolarlık bir çatlak fiyatında bile 30 dolar daha getiri sağlayacaktır. Üçünü toplayınca 200 dolar ediyor, tüketicilerin rafine edilmiş bir varil yakıt karşılığında ödediği ölçü. Bu, bir varil ham petrole nazaran 80 dolarlık prim, %67 oranında gerçek bir rafinaj primi gösterir.
Gerçek şu ki yakıt rafinaj ve dağıtım sanayisi, ekseriyetle bir varil ham petrol üzerinden %50 ila %80 birleşik kâr marjına sahiptir ve bunu iki yıllık koronavirüs pandemisi sırasında bile sürdürdü.
2020 Nisan ayında salgın yüzünden talepte yaşanan yıkımın doruğunda, akaryakıt çatlak marjı (spread) 5 dolar civarında iken WTI için bu ortalama 18 dolardı.
2020 Nisan ayında akaryakıtın pompa fiyatı ortalama 1,50 dolardı. Çatlak marjına nazaran 20 galon akaryakıt, tüketici için 30 dolarlık maliyet demek olurdu. Dizel o vakit ortalama 2 dolardı, yani 12 galonun tüketici için dizel maliyeti 24 dolar manasına geliyordu. Kalan 10 galonluk öteki eserleri eklemeden bu ikisini toplayın, 54 dolar. Bu, o vakit 18 dolarlık bir ham petrole nazaran 36 dolar prim, yani %100 getiri demek.
Buna karşın bu, pandemi periyodunda fahiş yakıt fiyatları olduğu manasına gelmiyor. Hatta 2020 Nisan ayında yakıt için neredeyse hiç talep yoktu. Varil başına 36 dolarlık yakıt varken muhtemelen her gün sadece ufak bir kısmı satılıyordu.
Yeterli yakıt satıp satmadıklarına bakılmaksızın kiralamalar, fiyatlar ve bakım üzere aylık sabit maliyetleri olduğundan yakıt istasyonlarının, vakit zaman olağandan daha fazla fiyat çekmesi gerekir. Pandemi sırasında satılmayan yakıtı telafi etmek için rafine edilmiş bir eserin gerçek priminin daha yüksek olması kabul edilebilir. Aksi takdirde akaryakıt istasyonları, kapanan kimi rafineriler üzere devre dışı kalır ve bizi bugün yaşadığımız gaz fiyatı krizinden kısmen sorumlu olan yetersiz rafinaj kapasitesiyle baş başa bırakırdı.
Yine de fiyatlandırma sistemi konusunda ileriye dönük olmayarak fahiş fiyat pratiğinin gerçekleşmenin de ötesinde şok edici düzeylerde olduğu bir sanayi, kabul edilemez.
Mesela: Kaliforniyalı milletvekilleri ve tüketici savunucuları, vergileme pratiklerindeki farklılıkları ve eyaletin katı düzenleyici zorunluluklarını hesaba kattıktan sonra bile eyaletteki gaz fiyatlarının öteki eyaletlere nazaran her vakit daha yüksek olmasının nedeninin araştırılmasını 20 yıldan fazladır istiyor.
Yıllar boyunca ilgi, belli marka istasyonların daha az bilinenlere nazaran neden her vakit en az 30 sent yüksek fiyatlı olduğu sorularına kaydı. En büyük istasyonlar, ekseriyetle petrol üreten-rafinaj yapan şirketlerin kendileri tarafından işletilmekte.
Mantıken Exxon, Chevron, Shell ve BP istasyonları hem hammadde hem de sonuncu eserler elde etmek için muhtemelen daha düşük maliyetlerle tek noktadan operasyon yürütüldüğü için daha düşük fiyatlarla satabilmeli. Genelde marka istasyonlar, kendi yakıtlarının paklık ve performans konusunda en yüksek standartları karşıladığı istikametinde reklam yapar fakat neden daha değerliye sattıklarını resmen söylemezler.
Ekim ayında Kaliforniya Güç Komitesi (CEC) bir rapor yayımladı. Bu raporda marka gaz istasyonlarının, “aynıymış üzere görünen eserler için çok daha yüksek fiyatlar” uyguladıklarını ve “rakipler fiyatları kolektif olarak sabitlemeye karar verirse bunun yasa dışı olabileceğini” yazıyordu.
Kâr maksadı gütmeyen savunma kümesi Consumer Watchdog’un lideri Jamie Court, Los Angeles Times gazetesine verdiği röportajda “(CEC raporunun kullandığı) lisan hakikaten çarpıcı. Daha yüksek fiyat uyguluyorlar (gaz istasyonları) zira yapabiliyorlar. Tıpkı akaryakıt üzere fakat (CEC’in) bunun için yapabileceği bir şey yok.” dedi. “Bu adamların ham petrolü akaryakıta dönüştürürken ne kadar kazandığını kimse bilmiyor.”
Ve Berkeley Kaliforniya Üniversitesi’nden güç ekonomisti Severin Borenstein’e nazaran Kaliforniyalı şoförlerin ödediği bir de “gizemli gaz ücretleri” var.
Bir blog paylaşımında bu ek fiyatları, “daha yüksek vergiler ve çevresel fiyatlar olması ve daha pak gaz formülasyonu kullanılması da hesaba katıldıktan SONRA Kaliforniya gaz fiyatlarının ABD’nin geri kalanına nazaran primi” olarak tanımlıyor.
Western States Petroleum Association’ın sözcüsü Kara Greene, sanayiyi savunmak ismine LA Times’a yaptığı açıklamada Kaliforniya’da satılan her galon akaryakıtın ortalama 1,27 dolarının vergi, harç ve iklim programlarına gittiğini söyledi. Bu ölçünün ortalama 10 sentinin de eyalet ve lokal (değişebilir) satış vergilerine gittiğini belirtti.
“Belediyeler farklı olacak. Farklı yerlerin farklı satış vergisi var ve akaryakıt için de o denli. Sacramento’da yaşıyorum ve akaryakıtta öbür bir kente nazaran çok daha fazla satış vergisi ödüyorlar.”
Borenstein, bölüm kümesinin sayıları hakikat görünse de akaryakıttan alınan gizemli ek fiyatların vergi, harç ve iklim programı maliyetlerine ek olarak ayrıyeten alınan bir fiyat olduğunu söyledi. Ve marka akaryakıt istasyonları, Kaliforniya’da marka olmayan istasyonlara nazaran orantısız bir formda daha yüksek ek fiyat alıyor, bu da fiyatları daha da yükseltiyor.
LA Times’a yaptığı açıklamada “Ülkenin başka bölgelerinde ortalama 7 sent fark var, Kaliforniya’daki markalı ve markasız istasyonlar ortasındaki ortalama fark ise 23 sent. Bu beş yıl öncesine ilişkin bir data olsa da sıkıntıyı ortaya koyuyor.” dedi.
“İnsanlar uygun fiyatlar için daha çok gezinip markasız bu istasyonlara gitseydi marka istasyonlar üzerinde fiyatları düşürme baskısı yaratırdı. Lakin Kaliforniyalılar bunu yapmaya pek niyetli gözükmüyor.”
Benzin fiyatlarıyla ilgili bir sorun daha var: faydasız tüketici alışkanlıkları.
Nihayetinde gaz istasyonu sahipleri, başka işletme sahipleri üzere istedikleri fiyatı koymada özgür. Kiralama maliyetleri, piyasa güçleri, mahallî farklılıklar ve teşebbüsçü ayrıcalıklarının birleşimi, bir istasyondan başkasına – hatta öteki ilçeye – fiyatların belirlenmesine yardımcı olur. Markalaşma ve fiyatlandırma stratejileri de ekseriyetle devreye girer.
Tüketiciler açısından ilgili bir bahis da pratiklik. Ağır bir kavşakta U dönüşü yapmaktan kurtulmak yahut yoldan çıkmamak manasına geliyorsa birçoğu biraz daha fazla ödemeyi tercih edecektir.
Burada tüketiciler, acil olarak kabul edilmeyen seyahatleri azaltmaya başlayan polis ve başka acil servis görevlilerinden bir şeyler öğrenmeye başlayabilir.
Isabella Bölge Şerifi Michael Main, Facebook’ta yaptığı bir paylaşımda “Yardımcılara, telefon aramalarının hangisinin kabul edilebilir olup olmadığını yönetme talimatı verdim. Devam etmeyen aramalar, hayat tehdidi bulunmayan aramalar, delil toplamayı yahut belgelemeyi gerektirmeyen aramalar üzere.” dedi.
Buna ek olarak geçenlerde Allegan Bölgesi Şerifliğinden Teğmen Bretton Ensfield, departmanın, memurları otomobillerini rölantide çalıştırmaktan ve gereksiz seyahatler yapmaktan kaçınmaları konusunda uyardığını söyledi.
“Bir vazifelinin ihbar gelen yere 30 km sürmesi yerine ihbarın 10-15 dakika beklemesi yahut daha yakındaki bir otomobilin gitmesi gerekebilir.”
Sendikalar, işyerinde bulunması zarurî olmayanlar için meskenden çalışma sistemine dönmeleri konusunda patronlara baskı yapabilir. Meskenden çalışma, yaz mevsiminde serinletme açısından biraz daha yüksek fatura manasına gelebilir lakin yakıt tasarrufu tekrar de daha kıymetli.
Ne derler bilirsiniz, kral tüketicidir. Tüketici istemezse petrolde talep yıkımı olmaz.
Benzincide yeterli bahtlar.
Petrol: Fiyat Görünümü ve Haftalık Kapanış Fiyatları
Brent Cuma günü 1,14 dolar düşerek 121,93 dolarda kapattı. Hafta bazında ise %1,8 arttı ve dört haftalık periyot için %9 kıymet kazandı.
Çarşamba günü Brent, Ukrayna’nın işgalinden sonra 9 Mart’ta 130 dolar üzerine çıkarak 14 yılın doruğuna ulaştığından beri birinci defa 124,38 dolara yükseldi. Global ham petrol göstergesi bu yıl şimdiye kadar %57 yükseldi.
WTI, Çarşamba günü üç ayın doruğu 123,15 doları gördükten sonra 1,04 dolar düşüşle 120,47 dolara geriledi. Hafta bazında ABD göstergesi %1,8 ve yedi haftalık devir için %18 artış yaşadı. Bu yıl şimdiye kadar %60 üzerinde bedel kazandı.
skcharting.com’dan Sunil Kumar Dixit’e nazaran WTI, “potansiyel olarak ayı eğilimli bir DOJI oluşumunda”.
“Haftalık 73/68’lik bir stokastik okuma ve 68 puanlık Nispî Güç Endeksi’ndeki (RSI) müspetlik, haftalık ayı bir DOJI kapanışı ile teknik bir tezat oluşturuyor.”
Önümüzdeki hafta 120 doların altına istikrarlı bir düşüş, petrolü 118 ve 115 dolarlara çekerken 120 dolar üzerindeki bir atağın, 121,50 dolara yanlışsız hudutlu bir artış ivmesi gösterebileceğini söylüyor Dixit.
“123 doları tekrar test etmesi için ufak bir mümkünlük görüyoruz lakin bu artış taraflı hareket fiyat aksiyonu ile sağlanırsa 126 ve 130 dolar düzeylerine boğa ataklarını bekleyin.”
“Daha yüksek mümkünlük ise düşüş istikametli bir düzeltme; 118 dolar altında belirleyici bir kırılma, WTI’nın 115 ve hatta 113 dolara kadar düşmesine yol açabilir.”
Altın: Fiyat Görünümü ve Haftalık Kapanış Fiyatları
Ağustos vadeli ön-ay sözleşmesi Cuma günü dört haftanın en yüksek düzeyine yanlışsız ralli yaptı ve 1.880 dolara çok yaklaştı. Nihayetinde günü 22,40 dolar artışla 1.875,20 dolarda bitirdi.
Hafta bazında %1,2 paha kazandı.
Dixit altının, ABD’de enflasyonun 40 yılın yeni tepelerinde olduğunu gösteren dataların tetiklediği yüksek volatilite ortamında en uygun haftalık artışlarından birini yakaladığını belirtti.
“Altın, 1.850 doları aşarak 1.876 dolara ve 1.970 dolar olan 50 Günlük Üssel Hareketli Ortalama’nın üzerine gerçek koşarken kısa konumları kapatmak isteyen alıcıları ve ayıları çekerek 1.825 dolarlık kritik dayanak düzeyine düştü.”
Dixit altının 29/25 haftalık stokastik okumasının ve RSI boğa durumunun, 1.893 dolara hakikat daha yüksek bir bacak için 1.855-1.845 dolar ortasında bir konsolidasyonla yükselişin devam edeceği manasına geldiğini söyledi.
“1.893 dolar üzerinde altında istikrar görüldüğünde 1.910-1.935 doları hedefleyen dayanak bölgesi bu 1.850-1.870 dolar aralığı olacak.”
“1.893 dolar üzerinde kalamaması, kısa vadede artış taraflı çıkış yapabileceğini gösteren yapıya ziyan verebilir ve sarı metal, 1.855-1.840 dolar aralığına, ayı trendinin devam edebileceği noktanın altına düşebilir.”
Feragatname: Barani Krishnan yazdığı emtia yahut menkul değerlerde durum sahibi değildir.